Trung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO là một tổ chức thuộc WIPO, được thành lập năm 1994, có trụ sở chính tại Geneva, Thụy Sĩ với tiền thân là Ban Giám sát Trọng tài của WIPO. Trung tâm đóng vai trò thiết yếu trong việc tạo ra một diễn đàn trung lập, chuyên biệt cho các tranh chấp sở hữu trí tuệ (SHTT) xuyên biên giới, cung cấp các phương thức giải quyết tranh chấp thay thế (ADR), đáp ứng nhu cầu giải quyết tranh chấp thương mại liên quan đến SHTT với sự tham gia của các chuyên gia hàng đầu.

Giải quyết tranh chấp trong lĩnh vực SHTT, hòa giải mang lại lợi ích đáng kể nhờ tính bảo mật tuyệt đối – yếu tố quan trọng bậc nhất đối với các tranh chấp liên quan đến bí mật kinh doanh hay các sáng tạo, tiến bộ công nghệ chưa công bố. Hơn nữa, phương thức hòa giải giúp bảo vệ mối quan hệ hợp tác kinh doanh lâu dài, tránh được sự đối đầu căng thẳng như trong tranh tụng.

Trung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO  có tính chuyên môn hóa về SHTTTrung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO duy trì danh sách hơn 2.000 hòa giải viên, trọng tài viên và chuyên gia đến từ hơn 100 quốc gia, bao gồm các chuyên gia chuyên sâu về bằng sáng chế, nhãn hiệu, bản quyền, kiểu dáng công nghiệp cũng như các chuyên gia giải quyết tranh chấp thương mại nói chung[1].

Cơ chế hòa giải tại WIPO được vận hành dựa trên bộ Quy tắc Hòa giải WIPO gồm 28 Điều khoản chia thành 16 mục chính, thiết lập một khung pháp lý chặt chẽ nhưng linh hoạt. Các quy định này bao quát toàn bộ các bước trong quy trình giải quyết một vụ việc bằng hòa giải. Một trong những ưu điểm của cơ chế này nằm ở việc tạo điều kiện cho các bên tiếp cận thủ tục hòa giải một cách linh hoạt và đơn giản. Trung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO cung cấp các điều khoản mẫu và thỏa thuận đệ trình để tạo điều kiện thuận lợi nhất cho việc chuyển tranh chấp sang ADR. Trong các thủ tục giải quyết tranh chấp của của Trung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO, hòa giải đóng vai trò là bước tiếp cận đầu tiên hoặc phương thức độc lập chủ đạo. Phương thức hoà giải thường được ưu tiên thực hiện trước khi tiến tới các biện pháp mang tính tài phán như trọng tài (mô hình Med-Arb), giúp các bên giữ quyền kiểm soát tối đa đối với kết quả tranh chấp[2].

Theo số liệu ghi nhận trong giai đoạn 2015–2024, Trung tâm Trọng tài và Hòa giải WIPO đã xử lý hơn 3.700 tranh chấp liên quan đến SHTT, đổi mới và công nghệ, trong đó hòa giải chiếm tỷ trọng đáng kể bên cạnh trọng tài và các cơ chế khác. Khoảng 70% các vụ hòa giải kết thúc bằng thỏa thuận giữa các bên, cao hơn mức 33% ở trọng tài, phản ánh sự hiệu quả của phương thức này trong tổng số tranh chấp. Tỷ lệ hòa giải thành công duy trì ở mức 70%, tăng nhẹ lên 75% trong đại dịch COVID-19 nhờ tính linh hoạt trực tuyến. Số vụ hòa giải và trọng tài tăng mạnh, từ 15% giai đoạn 2018-2019 và hơn 450% từ 2012-2019, phần nào cho thấy xu hướng sử dụng hòa giải trong giải quyết tranh chấp thương mại tại Trung tâm WIPO ngày càng phổ biến do hiệu quả chi phí và thời gian. Theo một báo cáo khác, tính đến giữa năm 2022, Trung tâm WIPO đã phụ trách hơn 900 vụ việc bao gồm hòa giải, trọng tài và xác định chuyên gia, với giá trị tranh chấp dao động từ 15.000 USD đến 1 tỷ USD, phần lớn các vụ việc được xử lý trong từ năm 2017-2022. Xét theo lĩnh vực tranh chấp, các vụ việc liên quan đến bằng sáng chế chiếm tỷ trọng lớn nhất với 29%, tiếp theo là bản quyền (24%), nhãn hiệu (20%) và lĩnh vực công nghệ thông tin – truyền thông (ICT) với 14%. Về phạm vi địa lý, 68% tổng số vụ việc mang tính chất quốc tế, với sự tham gia của các bên đến từ hơn 60 quốc gia khác nhau thể hiện sự phổ biến trên toàn cầu của phương pháp giải quyết tranh chấp này[3].

Thực tế, để thúc đẩy sự phổ biến của cơ chế hòa giải này, WIPO đã thành công trong việc hỗ trợ nhiều quốc gia xây dựng và tối ưu hóa cơ chế giải quyết tranh chấp, điển hình là mô hình Dịch vụ Trọng tài và Hòa giải Thượng Hải của WIPO tại Trung Quốc. Kể từ năm 2021, WIPO đã ký kết các thỏa thuận hợp tác với các Tòa án Nhân dân Cấp cao tại Thượng Hải, Phúc Kiến, Hải Nam, Quảng Đông, Trùng Khánh và Tứ Xuyên, cho phép các Tòa án này chuyển hướng các vụ tranh chấp SHTT liên quan nước ngoài tới Dịch vụ Trọng tài và Hòa giải WIPO tại Thượng Hải để xử lý. Năm 2025, WIPO và Bộ Tư pháp Trung Quốc ký kết một bản ghi nhớ về tăng cường trao đổi và hợp tác, trong đó Bộ Tư pháp cam kết hỗ trợ WIPO thúc đẩy các dịch vụ giải quyết tranh chấp thay thế (ADR) cho các tranh chấp liên quan SHTT tại Trung Quốc.

Mới đây, vào ngày 25/9/2025, Cục SHTT Việt Nam và WIPO đã ký kết Bản ghi nhớ hợp tác toàn diện trong lĩnh vực SHTT, tạo nền tảng quan trọng cho Việt Nam phát triển cơ chế giải quyết tranh chấp. Bản ghi nhớ này bao trùm các lĩnh vực ưu tiên, bao gồm hỗ trợ thành lập cơ chế giải quyết tranh chấp SHTT, bao gồm cả cơ chế hòa giải cho Cục SHTT Việt Nam. Bản ghi nhớ mở ra cơ hội quan trọng để xây dựng cơ chế giải quyết tranh chấp SHTT hiện đại, hiệu quả, học hỏi từ mô hình thành công tại Trung Quốc và các quốc gia khác. Việc phát triển năng lực hòa giải của chuyên gia không chỉ góp phần nâng cao hiệu quả bảo vệ quyền SHTT mà còn tạo ra môi trường pháp lý thuận lợi, thu hút đầu tư và cung cấp sự đổi mới sáng tạo tạo ra bối cảnh hội nhập kinh tế sâu rộng.

Tìm hiểu thêm thông tin về Phương thức giải quyết tranh chấp thay thế – Hòa giải của WIPO tại đây.

Tác giả bài viết:

LS. Nguyễn Hưng Quang – Chủ tịch VICMC

Ban Thư ký VICMC

Phạm Quang Duy – Sinh viên Trường Đại học Luật Hà Nội

[1] De Castro, I., Wollgast, H., & Ferland, J. (2022). Recent trends in WIPO arbitration and mediation. In J. V. H. Pierce & P.-Y. Gunter (Eds.), The guide to IP arbitration (2nd ed., pp. 235–254). Law Business Research

[2] World Intellectual Property Organization. (n.d.). WIPO arbitration and mediation center – ADR procedures. https://www.wipo.int/amc/en/center/wipo-adr.html

[3] De Castro, I., Wollgast, H., & Ferland, J. (2022). Recent trends in WIPO arbitration and mediation. In J. V. H. Pierce & P.-Y. Gunter (Eds.), The guide to IP arbitration (2nd ed., pp. 235–248). Law Business Research. https://www.wipo.int/documents/d/amc/docs-en-2023-recent_trends_in_wipo_arbitration_and_mediation.pdf