Gần đây, Trung tâm hoà giải Singapore (Singapore Mediation Center – SMC) đã giới thiệu Khung giải quyết tranh chấp tích hợp (Integrated Appropriate Dispute Resolution Framework – INTEGRAF)[1]. Đây là một cách tiếp cận mới để quản lý các xung đột thương mại phức tạp. INTEGRAF cung cấp hướng dẫn cho các bên để phân loại các tranh chấp và áp dụng cơ chế giải quyết phù hợp nhất cho từng khía cạnh của tranh chấp. Ngay cả khi tranh chấp không thể được giải quyết hoàn toàn, INTEGRAF sẽ thu hẹp hoặc giảm thiểu xung đột.

Quy tắc INTEGRAF do SMC ban hành vào ngày 01/8/2024 quy định về chức năng, nhiệm vụ, nghĩa vụ, quyền hạn của Ban Phòng tránh xung đột thường trực (Standing Conflict Avoidance Board) (hay còn gọi là Ban phòng tránh xung đột CAB); cách thức các bên có thể yêu cầu sử dụng để giải quyết tranh chấp; quy định về tuân thủ và cưỡng chế thực hiện; quy định về miễn trách nhiệm; quy định về bảo mật[2]. Quy tắc INTEGRAF có những lợi ích như:

• Thúc đẩy các giải pháp thương lượng giúp duy trì các mối quan hệ;
• Khuyến nghị và đưa ra nhiều phương thức ADR khác nhau để giải quyết tranh chấp. Điều này cho phép áp dụng linh hoạt các phương thức ADR vào các tranh chấp phức tạp;
• Hướng dẫn trong việc áp dụng các phương thức ADR: đưa ra hướng dẫn đến từ phía chuyên gia đảm bảo quá trình giải quyết rõ ràng; cung cấp các khuyến nghị rõ ràng, mốc thời gian và kế hoạch ADR;
• Có thể được sử dụng ở bất kỳ giai đoạn nào của tranh chấp, từ phòng ngừa đến giải quyết tranh chấp.

Trong INTEGRAF, SMC đã giới thiệu đến cơ chế Ban phòng tránh xung đột CAB. Cơ chế này đặc biệt phù hợp với các dự án dài hạn bao gồm các dự án xây dựng hoặc các giao dịch phức tạp. Các bên có thể đồng ý chỉ định một hoặc nhiều bên trung lập để tạo thành Ban phòng tránh xung đột CAB khi bắt đầu hợp tác. Ban phòng tránh xung đột CAB cung cấp tư vấn theo thời gian thực, tạo điều kiện cho các cuộc thảo luận, thương lượng và tiến hành hòa giải giữa các bên hoặc đưa ra ý kiến ​​và quyết định khi cần thiết. Với khả năng quản lý của Ban phòng tránh xung đột CAB, kết hợp cùng việc áp dụng linh hoạt các phương pháp giải quyết tranh chấp thay thế (ADR), các bên có điều kiện để phòng tránh hoặc hạn chế tranh chấp kịp thời.

Cụ thể, Ban phòng tránh xung đột CAB có thể bao gồm từ một đến ba thành viên, thực hiện các hoạt động sau:

• Khuyến khích các bên phối hợp với nhau để đảm bảo dự án của hợp đồng được hoàn thành đúng tiến độ;
• Hỗ trợ các bên phòng tránh và giải quyết tranh chấp thông qua các phiên đàm phán, thương lượng để ngăn chặn việc hình thành tranh chấp;
• Thúc đẩy giải quyết tranh chấp bằng hoà giải;
• Đưa ra các quyết định  xử lý bất đồng;
• Từ chối bất kỳ tranh chấp nào không thuộc phạm vi trách nhiệm của CAB và/hoặc thay đổi phương thức giải quyết tranh chấp CAB thấy phù hợp.

INTEGRAF cũng đưa ra chế định “Nhà tư vấn” (Consultant) với vai trò hỗ trợ của Ban phòng tránh xung đột CAB lên lịch, chuẩn bị các Phiên họp xem xét và có thể điều phối hoạt động sau khi cuộc họp diễn ra. Khi các bên có yêu cầu bằng văn bản thì Nhà tư vấn, trong thẩm quyền của mình, cung cấp đề xuất không có tính ràng buộc về cách giải quyết tranh chấp hoặc/và cách tiếp cận và giải quyết vấn đề cụ thể phát sinh trong hợp đồng. Tuy nhiên, việc chỉ định Nhà tư vấn là không bắt buộc với các bên.

Bên cạnh đó, các bên có thể lựa chọn một trong ba phương thức để giải quyết tranh chấp, bao gồm: (i) giải quyết thông qua hoà giải với các thành viên của Ban phòng tránh xung đột CAB đóng vai trò là hoà giải viên; (ii) Ban phòng tránh xung đột CAB đưa ra quyết định không có tính ràng buộc về vấn đề hoặc (iii) đưa ra quyết định có tính ràng buộc và cuối cùng đối với các bên. Trường hợp các bên không thể chọn phương thức giải quyết tranh chấp, Ban phòng tránh xung đột CAB sẽ tự quyết định một trong ba phương thức kể trên để giải quyết.

Các bên sẽ phải tuân thủ thoả thuận hoà giải tại điểm (i) và quyết định có hiệu lực ràng buộc và cuối của cùng Ban phòng tránh xung đột CAB tại điểm (iii). Nếu một bên không tuân thủ thì bên còn lại có thể yêu cầu toà án hoặc hội đồng có thẩm quyền khác mà các bên đã thoả thuận ngay lập tức hoặc theo thủ tục rút gọn đưa ra quyết định để thực thi quyết định của thoả thuận hoà giải.

Đối với vấn đề bảo mật, Quy tắc cũng có những quy định để đảm bảo tính bảo mật của tranh chấp như: việc giải quyết tranh chấp sẽ được bảo mật, việc tham dự quá trình giải quyết đòi hỏi sự đồng ý của các bên và Ban phòng tránh xung đột CAB/Nhà tư vấn; tất cả các bên liên quan đến quá trình giải quyết phải giữ bí mật mọi thông tin, bao gồm sự tồn tại của quá trình giải quyết, quan điểm được nêu ra và đề xuất giải quyết, bao gồm thông tin được đưa ra hoặc phát sinh trong quá trình giải quyết; các tài liệu và thông tin liên quan đến tranh chấp không được sử dụng trong bất kỳ quá trình tố tụng nào liên quan đến vụ tranh chấp giữa các bên.

Có thể thấy, Ban phòng tránh xung đột CAB tương tự như hình thức Ban phòng ngừa/giải quyết tranh chấp theo Nghị định 37/2015/NĐ-CP quy định chi tiết về hợp đồng xây dựng hay DAAB (Dispute Avoidance/Adjudication Board) theo mô hình của Hiệp hội Quốc tế các kỹ sư tư vấn (FIDIC). Ngoài ra, cơ chế Ban phòng tránh xung đột CAB cũng có tính tương đồng với hình thức Ban tranh chấp hỗn hợp – có thẩm quyền đưa ra khuyến nghị hoặc quyết định có hiệu lực ràng buộc các bên. Theo nghiên cứu sơ bộ của Ban Thư ký, cơ chế CAB có thể phù hợp với các quy định tại Nghị định 22/2017/NĐ-CP về hoà giải thương mại vì Nghị định 22/2017/NĐ-CP cho phép các bên tranh chấp và hoà giải viên có thể tự chủ động lựa chọn phương pháp hoà giải (Điều 14 Nghị định 22/2017/NĐ-CP). Như vậy, nếu các bên tranh chấp thống nhất lựa chọn cơ chế Ban phòng tránh xung đột CAB trong việc phòng ngừa tranh chấp ban đầu cho hợp đồng của mình thì cũng có thể có điều kiện để áp dụng trong khuôn khổ pháp luật Việt Nam. Cơ chế Ban phòng tránh xung đột CAB chủ động phòng tránh phát sinh tranh chấp bằng cách khuyến khích giao tiếp và can thiệp sớm thông qua các cuộc họp, biên bản hiện trường thường xuyên, phân tích rủi ro, và soạn thảo ngôn ngữ hợp đồng rõ ràng. Các bên có thể chỉ định thành lập Ban phòng tránh xung đột CAB vào bất kỳ thời điểm nào, tuy nhiên Ban phòng tránh xung đột CAB thường được thành lập trong giải đoạn đầu của dự án để xác định các vấn đề có thể xảy ra và xử lý chúng trước khi hình thành tranh chấp.

Trong nhiều năm qua, các hoà giải viên của Trung tâm hoà giải thương mại quốc tế Việt Nam (VICMC) có nhiều nghiên cứu và thực hành vai trò của thành viên của Ban Phân xử tranh chấp (Dispute Board-DB) hay Ban Phòng ngừa và Phân xử tranh chấp (DAAB (Dispute Avoidance/Adjudication Board). Các hoà giải viên của VICMC đã nhanh chóng tìm hiểu cơ chế CAB để nắm bắt trong hoạt động giải quyết tranh chấp tại Việt Nam và Singapore. Trong trường hợp quý vị có nhu cầu tìm hiểu cụ thể về cơ chế CAB để áp dụng cho hợp đồng của mình, Ban Thư ký và các hoà giải viên có kinh nghiệm trong lĩnh vực xây dựng của VICMC sẵn sàng hỗ trợ.

[1] INTEGRAF, 2024, Singapore Mediation Center, https://mediation.com.sg/service/integrated-appropriate-dispute-resolution-framework/#about-integraf.

[2] Xem thêm về Quy tắc INTEGRAF tại Rules of The Intergrated Appropriate Dispute Resolution Framework (‘INTEGRAF’) 2024, 2024, Singapore Mediation Center, https://mediation.com.sg/wp-content/uploads/sites/6/2024/01/INTEGRAF-Rules-1-August-2024-Edition-1-1.pdf.

Bn Thư ký